نخستین همایش ملی ایران و همسایگان با همکاری مشترک مرکز آینده پژوهشی جهان اسلام و مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه به صورت حضوری در روز دوشنبه مورخ ۴ بهمن ۱۴۰۰ برگزار گردید. در این همایش آقایان دکتر سید یحیی رحیم صفوی رییس محترم موسسه آینده پژوهی جهان اسلام، دکتر وحیدی وزیر محترم کشور، دکتر خاندوزی وزیر محترم اقتصاد و دارایی، دکتر محمد حسن شیخ الاسلامی معاون محترم وزیر امورخارجه و رییس مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی و دکتر جلال دهقانی فیروز آبادی به عنوان دبیر علمی همایش حضور بهم رساندند و به ایفای سخنرانی پرداختند. همایش مزبور در دو بخش صبح و بعدازظهر در قالب سخنرانی و نشست های تخصصی برگزار گردید.
به لحاظ جغرافیایی ایران در منطقه ای از جهان واقع شده که دارای اهمیت راهبردی است. این اهمیت، هم ناشی از مزیت های جغرافیایی و هم وجود منابع طبیعی غنی است که در رشد سیاسی و اقتصادی کشورهای منطقه و هم چنین مناطق مختلف جهان تاثیر گذار هستند. در این محیط منطقه ای ایران از قدیم یک کنشگر فعال بوده به گونه ای که در مقطعی از تاریخ این مناطق یا بخشی از آن قلمرو ایران بوده و در مقطعی دیگر در کنار سایر بازیگران از عوامل موثر در شکل گیری ترتیبات سیاسی، اقتصادی و حتی اجتماعی منطقه بوده است. این نقش به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی نمود بسیار زیادی داشته است. چرا که پس از پیروزی انقلاب اسلامی با توجه به فشارهای منطقه ای و جهانی علیه ایران برای به انزوا کشاندن آن، تلاش کرده است از طریق به کارگیری ابتکارت منطقه ای و جهانی نقش سازنده خود را در منطقه حفظ کند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران با الهام از ارزش های انقلابی- اسلامی خود از جمله وحدت جهان اسلام، حمایت از مستضعفین و مبارزه با استکبار جهانی و غیره سعی در افزایش انسجام بیشتر جهان اسلام داشته است. اما یکی از اساسی ترین چالش هایی که در این زمینه ایران با آن مواجه بوده تلاش بازیگران منطقه ای و به ویژه قدرت های جهانی برای مقابله با ایران و ممانعت از الهام بخشی آن در منطقه بوده است. در چنین شرایطی اهمیت گسسترش روابط با محیط پیرامونی، به خصوص همسایگان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
